یادم می‌آید ترم اول دانشگاه که بودم، برای امانت گرفتن یکی از کتاب‌های ادبیات، به کتابخانه تازه تأسیس دانشگاه سری زدم. چینش کتاب‌ها در هر قفسه طوری بود که دچار ابهام و سردرگمی شدم و نتوانستم کتابم را پیدا کنم. به همین خاطر، از کتابدار محترم، کمک خواستم.
اما بعد از یک هفته، همه کتاب‌هایی که در یک حوزه بودند، در قفسه‌های جداگانه تقسیم‌بندی شدند. این طبقه‌بندی هم، از طریق یک برچسب مشخص روی هر بخش که کاملاً قابل‌مشاهده بود، انجام شد. در کل، همه ما وقتی در یک محیطی حاضر می‌شویم که اجزای داخلی آن را در یک نظم و ساختار مشخصی می‌بینیم، حس بهتری دریافت خواهیم کرد.
مفهومی به نام ساختار محتوا هم داریم که به این موضوع ارتباط زیادی دارد. این‌طور نیست هر محتوایی که به دستمان رسید، دقیقاً مطابق با خواسته و نیازمان باشد. در کسب‌وکارهای اینترنتی و جهت موفقیت در رقابت‌های بسیار فشرده و تنگاتنگی که این روزها زیاد شده است، محتوا و ساختاری که به آن داده می‌شود تا در اختیار مخاطب قرار گیرد، اهمیت زیادی دارد.
کسی که مسئولیت محتوای الکترونیکی کسب‌وکاری به عهده او گذاشته می‌شود، بی‌شک در مورد ساختار محتوا اطلاعات لازم را دارد. به همین دلیل، در ادامه این بخش، می‌خواهم در مورد ساختار محتوا و طراحی آن، مواردی که بعد از به‌کارگیری، بازخورد خوبی از آن‌ها دریافت شد، به اشتراک بگذارم.
ساختار محتوا چیست؟
به‌طورکلی می‌توان گفت، تمام محتوایی که قرار است برای مخاطب ارائه شود، باید به یک روش درست و اصولی، سازمان‌دهی شود. آرایش و چیدمان دقیق ظاهر محتوا از جایی که شروع می‌شود تا رسیدن به هدفی که در نظر دارد. همین‌طور ترتیب و نظم در ارائه مفاهیم محتوا، به ساختار محتوا مربوط می‌شود.
ساختار را می‌توان مثل بدنه‌ای در نظر گرفت که تمام اجزای آن، به‌درستی و در جایگاه مشخص خود، سازمان‌دهی می‌شوند. علاوه بر این‌ها، ساختار محتوا یا Content Structure می‌تواند الگویی باشد که در اهداف و موقعیت‌های مختلف، قابل‌تغییر است.
آموزش طراحی ساختار محتوا و نکات مهم آن
ازآنجایی‌که مخاطب، هدف بسیار مهم خیلی از کسب‌وکارهای اینترنتی است، تولید یک محتوای موردپسند برای او هم مهم می‌شود. برای تولید محتوای خوب هم لازم است، یک ساختار محتوای قدرتمند داشته باشید. برخی از نکاتی که در طراحی ساختار محتوا، اهمیت زیادی دارد شامل فهرست زیر می‌شود.
1- در مورد یک شروع منحصربه فرد، خوب فکر کنید.
یک شروع خوب و جذاب، برای محتوایی که قرار است برای مخاطب، خواندنی شود، در طراحی ساختار محتوا جایگاه مهمی دارد. برای مثال می‌توانید:
- از یک پرسش مهم شروع نمایید. سؤالی که پرتکرارترین مورد برای مخاطبان است. اجازه دهید از همان ابتدا مخاطب با شما همراه شود. فکر و ذهنش را برای دریافت پاسخ درست، به سمت خودتان و محتوایی که ارائه می‌شود، معطوف کنید.
- به مهم‌ترین دغدغه کاربر راجع به محتوایی که باید نوشته شود،فکر کنید. شروع محتوا را به همین پاش ذهنی مخاطب، اختصاص دهید.
- به مهم‌ترین امتیاز و ویژگی محتوای قابل‌ارائه، اشاره‌کنید. ضمن اینکه محتوای مطمئنی ارائه می‌کنید، موجب جذب مخاطب هم می‌شوید.
- در ابتدای محتوا، از مثال‌ها و نمونههای واقعی و قابل‌درک برای مخاطب استفاده کنید.
2- مقصد را از همان ابتدا مشخص کنید و به یاد داشته باشید.
اینکه نتیجه محتوا چه خواهد شد و به کجا می‌رسید، بخشی از ساختار محتوا است. در هیچ‌یک از قسمت‌های محتوا، هدفی را که برای رسیدن به آن زحمت می‌کشید، فراموش نکنید. ساختار محتوا باید به‌گونه‌ای باشد که ابتدا تا انتهای محتوا، کاملاً شفاف بیان شود.
3- محتوا را تکه تکه کنید تا بهتر قابل هضم باشد.
تصور کنید به شما که متخصص یک علم خاص هستید، مسئولیت ارائه محتوای چندصفحه‌ای به مخاطب، واگذار می‌شود. این شرط هم لحاظ شده است که شیوه انتقال، به‌گونه‌ای باشد که مخاطب، نسبت به آن موضوع کاملاً آگاه شود. آیا همه حجم محتوا را یکجا و بدون هیچ تغییری، در اختیار مخاطب قرار می‌دهید؟ درصورتی‌که هدف شما، جلب رضایت مشتری یا مخاطب باشد، قطعاً پاسخ منفی خواهید داد.
یکی از بهترین راه‌هایی که می‌توان به هدف رسید، این است که محتوا را به بخش‌های مختلف، تقسیم کنید. هر بخش را هم طوری بیان کنید که درک آن برای مخاطب، ساده و آسان باشد.
پس اگر یک محتوای بزرگ را به چند بخش کوچک‌تر، تبدیل کنید، ساختار محتوای بهتر و درنتیجه بازخورد بهینه‌تری خواهید داشت. برای این کار می‌توانید محتواهایی که ازنظر مفهومی به هم وابسته هستند، در یک بخش یا دسته جدا قرار دهید.
4- یک عنوان جذاب به هر بخش مجزا، اختصاص دهید.
تعیین عنوان‌های مهم و زیرمجموعه‌های آن را با تگ‌های هدینگ به مخاطب نشان دهید. درواقع، Heading Tags یا تگ‌های مربوط به سر تیترها که شامل H1 تا H6 می‌شود، به تکمیل ساختار محتوا کمک می‌کند. فقط یادتان باشد یکبار فرصت استفاده از H1 دارید. پس بهتر است آن را به عنوانی اختصاص دهید که نزدیکی زیادی به موضوع و هدف محتوا دارد. علاوه بر این برای موتور جست‌وجو و مخاطب هم جذاب و قابل‌توجه است.
سایر بخش‌هایی که به‌عنوان زیرمجموعه بخش‌های بزرگ‌تر می‌شود، به سایر تگ‌ها نسبت دهید. مثلاً اگر یک عنوان با سر تیتر H2 دارید و می‌خواهید آن را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید، عنوان هر زیر بخش را با H3 مشخص نمایید و بقیه هدینگ ها را هم به همین صورت ادامه دهید. می‌توانید از کلمات کلیدی هم در عنوان‌ها یا زیر عنوان استفاده کنید.
گاهی برای ارائه یک عنوان خاص، می‌توانید آن را به شکل یک پرسش مهم و جالب‌توجه برای مخاطب، مطرح نمایید. نکته مهم دیگر راجع به بهتر نوشتن عنوان‌ها و همین‌طور رسیدن به ساختار محتوای کامل‌تر، واضح و بدون ابهام بیان کردن آن‌هاست. طوری که مخاطب، حتی با مرور کردن کلی تمام عنوان‌ها، به مفهوم اصلی ارائه شده، پی ببرد.
5- نکته‌های مهم محتوا را یادآوری یا پررنگ کنید.
مسلماً قسمت‌هایی از محتوا شامل کلمات یا عبارت‌های اصلی و مهم می‌شود که دانستن آن برای کاربر، ضروری است. به همین دلیل بهتر است در جاهای مختلف محتوا، از شکل‌های مختلف یا ترکیب‌های متنوع این کلمه‌ها یا عبارت‌های اصلی، استفاده کنید. نمایش ظاهری آن‌ها را هم متفاوت از بقیه محتواها قرار دهید. مثلاً برجسته یا Bold کنید.
6- ترتیب مفهومی محتوا را حتماً رعایت کنید.
فرقی ندارد موضوع محتوا در چه زمینه‌ای است. ترتیبی که برای درک بهتر مفاهیم آن در نظر می‌گیرید، باید درست و دقیق باشد. اگر محتوای قابل‌ارائه در زمان‌های متفاوتی، مشخصات خاصی داشت، از عامل زمان برای مرتب نوشتن محتوا استفاده کنید. مثلاً، از قدیم به جدید مرتب نمایید.
گاهی ممکن است یک محتوای مفهومی، آموزشی یا پرسش و پاسخ داشته باشید. ارائه مفاهیم مهم تخصصی از آسان به سخت‌تر یا قرار گرفتن سؤال در ابتدای برخی محتواها ، می‌تواند به مرتب بودن محتوا، شکل بهتری بدهد.
7- در انتخاب کلماتی که وزن محتوا هستند، دقت کنید.
وجود برخی کلمات در جمله‌های یک محتوا، باعث می‌شود تا نظرمان نسبت به آن تغییر کند. این تغییر از هر دو جهت مثبت و منفی، اتفاق می‌افتد. استفاده از کلمه‌هایی مثل فوق‌العاده، به‌ندرت، نسبتاً، گاهی، همیشه، هیچ‌وقت، هرگز، برابر، زیرا، احتمالاً،شاید و … که نوعی ارتباط بین دو جمله ایجاد می‌کنند، به درک بهتر مخاطب از محتوا، کمک بسیار خوبی می‌کنند. به این کلمات، کلمات گذار گفته می‌شود. بنابراین، یکی دیگر از گزینه‌های مهمی که یک ساختار محتوای مناسب به آن نیاز دارد، قرار گرفتن کلمات گذار در بخش های مختلف است.
8- گاهی، استفاده از فهرست را در ساختار محتوا در نظر بگیرید.
یکی از قالب‌ها و ابزاری که می‌توانید برای نوشتن محتوا از آن استفاده کنید، فهرست عددی و نشانه‌دار، است که با عنوان Numbering list و Bullets List می‌شناسیم. ممکن است در جایی از محتوا بخواهید به مهم بودن آن اشاره کنید.
گاهی هم پیش می‌آید که خلاصه کردن بخش‌های مختلف یک جزء از محتوا را برای جاذبه بیشتر آن، مناسب‌تر می‌دانید. این مورد هم ممکن است به وجود آید که ترجیح می‌دهید قسمتی از محتوا را متفاوت نشان دهید تا مخاطب به آن توجه ویژه‌ای داشته باشد.
یا به نحوی دوست دارید آن را متفاوت نشان دهید تا مخاطب به آن توجه کند، استفاده از فهرست‌ها، گزینه مناسبی هستند.
9- با جمله بندی های طولانی، مخاطب را سردرگم نکنید.
بهتر است جمله‌هایی که در محتوا نوشته می‌شود، کوتاه باشد. فاصله بین فعل و فاعل زیاد نشود. طوری که مخاطب وقتی به انتهای جمله می‌رسد، یادش نباشد که ابتدای جمله چه بود. بنابراین استفاده از نقطه، در انتهای هر جمله، بهتر است اصولی و بهینه باشد.
10- با توجه به حجم محتوا، یک یا چند زنگ تفریح به مخاطب بدهید.
یکی از مواردی که می‌توانید در ساختار محتوا اعمال کنید، این است که از ترکیب انواع محتوا در یک پست یا مقاله استفاده کنید. برای مثال در بخش‌هایی از محتوا، یک تصویر، فیلم یا کلیپ کوتاه، جدول، نمودار، اینفوگرافیک، پادکست و موارد دیگری مشابه این‌ها که همه آن‌ها مرتبط با موضوع محتوا هستند، به کار ببرید.
با این کار، ضمن اینکه ظاهر زیباتری به محتوای خود می‌دهید، به خوانایی آن اضافه می‌کنید. علاوه بر این ذهن و چشم مخاطب با دیدن حجم زیادی از متن، خسته نمی‌شود و قرار دادن محتواهای دیگر، یک فاصله ایجاد می‌کند.
در نهایت منجر به استراحت ذهنی مخاطب و گرفتن انرژی برای مرور ادامه محتوا خواهد شد. بنابراین موفق شده‌اید همراه با ساختار محتوای مطلوبی که طراحی کرده‌اید، مخاطب را برای ماندن و خواندن محتوا، ترغیب می‌کنید.
11- در انتها، محتوا را با یک خلاصه مفید، جمع کنید.
نتیجه‌ای از تمام محتوایی که ارائه کردید، را در یک پاراگراف جداگانه با عنوان «جمع بندی» بیان نمایید. به یاد داشته باشید که، محدود به تعداد کلمات در این بخش هستید. پس در این قسمت، موارد خیلی مهم و کاربردی محتوا را در جمله‌های کوتاه و به صورت خلاصه شده، بگویید. در نهایت به محتوا، خاتمه دهید.
12- بعد از پایان محتوا، به سؤالات متداول کاربران پاسخ دهید.
همان‌طور که می‌دانیم، مخاطب و نیاز او، هدف اصلی هر بازاریابی محتوا است. بنابراین، اختصاص بخشی از ساختار محتوا، جهت پاسخ به پرسش‌های مخاطب، می‌تواند گزینه مناسبی جهت ورود تعداد بیشتری از مخاطبان به سایت شود. حتی در برخی از شرایط، این امکان وجود دارد که مخاطب، فقط با مطالعه همین بخش، به خواسته موردنظرش از جست‌وجوی محتوا، برسد.
جمع بندی
ساختار محتوا، به سازمان‌دهی و چینش درست و منظم محتوا از نقطه شروع تا مقصد گفته می‌شود. هر نکته و شیوه‌ای که کمک کند تا این ساختار، به بهترین شکل و در مطلوب‌ترین حالت ممکن، ایجاد شود، احتمال موفقیت و همین‌طور جذب مخاطب، بیشتر می‌شود.
متفاوت شروع کردن محتوا، مطرح کردن سؤال‌های مختلف، استفاده از فهرست‌ها، به کار بردن سر تیترهای H1 تا H6، ارائه عناوین جذاب و گیرا و همین‌طور تقسیم‌بندی محتوا به بخش‌های کوچک‌تر، از مواردی هستند که در طراحی ساختار محتوای موفق، اثر دارند.
